मुख्य चाडपर्व मनाएपछि फुर्सदिला बनेका किसान यतिबेला धान भित्र्याउने चटारोमा छन् । हिजोआज जिल्लाका अधिकांश भेगका किसानहरु धान थन्काउन व्यस्त देखिन्छन् । असारमा मानो रोपेर मंसिरमा मुरी धान भित्र्याउने किसानलाई भ्याईनभ्याई भएको हो ।
धान पाकेर खेत पहेलपुर भएपछि किसानलाई खेतमा चरा मुसाले सखाप पार्ने चिन्ता हुन्छ । ‘धान नभित्रेसम्म चयनले बस्न सकिदैन, वीरेन्द्रनगर–१४ मनिकापुरका अगुवा किसान हर्क खत्रीले भने, चाडपर्व मनाइँयो । अब धान स्याहार्न जुटेका छौं ।’
उनको खेतमा अघिल्लो वर्षको तुलनामा यसपटक धान राम्रो फलेको छ । हाइबे्रड ‐१५१) जातको धानको उत्पादन भने त्यति राम्रो नभएको उनले बताए । ‘गत वर्ष धानले फूल खेल्न नपाउँदै सुख्खा लाग्दा उत्पादन कम भयो’, उनले भने, यो साल मौसमले साथ दिँदा उत्पादन राम्रो छ ।’ उनी जस्तै किसानहरुका घरमा केही दिनभित्र धानका भकारी कसिँदै छन् ।
‘यो वर्ष समयमै वर्षा भएकाले जिल्लाभर धान उत्पादनमा २० प्रतिशतले वृद्धि हुने देखिन्छ, जिल्ला कृषि विकास कार्यालयका कृषि प्रसार अधिकृत सुरेशकुमार थापाले भने, ‘किसानले समयमै रोपाइँ गर्न पाए । धानमा लाग्ने रोगकीराको प्रकोप पनि देखिएन ।’ जिल्लाको धेरै धान फल्ने वीरेन्द्रनगरको तल्लो भाग, रामघाट, दशरथपुर, मेहलकुना, सहारे, मालारानी, गुमी, दहचौर, बाबियाचौर, विद्यापुरलगायतका भेकका किसानहरु धान भिœयाउन जुटिरहेका छन् ।
मौसमले साथ दिएका कारण आकाशे पानीको भरमा खेती गर्नुपर्ने किसानहरुका लागि पनि यो वर्ष सुखद रहेको जिल्ला कृषि विकास कार्यालयले जनाएको छ । जिल्ला कृषि विकास कार्यालय अन्तरगतको सहारे सेवा केन्द्रका प्रमुख छत्रबहादुर खत्रीले यो वर्ष मालारानी र सहारेमा धान उत्पादन राम्रो हुने बताए ।
खत्रीले भने, ‘विगतका वर्षमा किसानहरुबाट धानमा रोग लागेको समस्या आइरहन्थ्यो । यसपटक त्यस्तो समस्या लिएर कोही आएनन् । रोगकीरा नलागेपछि उत्पादन बढ्ने निश्चित छ ।’ उनका अनुसार किसानहरु यतिबेला धान काट्न, चुट्न र दाही हाल्न व्यस्त छन् । सहारे बेल्डमा ७० प्रतिशत धान खेती गरिँछ ।
कृषि विकास कार्यालयका अनुसार अघिल्लो वर्षभन्दा धानखेती गरिएको क्षेत्रफलसमेत यस वर्ष बढी छ । गत वर्ष १३ हजार २ सय ९७ हेक्टर खेतीमा धान रोपाइँ भएकोमा यस वर्ष १४ हजार ६ हजार हेक्टरमा धानखेती गरिएको गरिएको छ । गत वर्ष ५० हजार ३ सय ७३ मेट्रिकटन धान उत्पादन भएकोमा यस वर्ष ५५ हजार ४ सय ७६ मेट्रिकटन धान उत्पादन हुने प्रारम्भिक अनुमान कार्यालयले गरेको छ ।
‘विगतका वर्षमा मौसम अनुकूल नहुँदा बेलैमा धान रोप्न नपाउँदा अपेक्षित उत्पादन हुन सकेको थिएन, कृषि प्रसार अधिकृत थापाले भने, ‘यो वर्ष बेलैमा रोपाइँ भएकाले उत्पादन र उत्पादकत्व बढ्ने देखिएको छ ।’ गत वर्ष वर्षा ढिला भएका कारण उत्पादन घटेको जिल्ला कृषि विकास कार्यालयले जनाएको छ । समयमै वर्षा नहँुदा गत वर्ष एक हजार हेक्टर बाँझो रहेको थियो ।
रोपाइँका लागि अनुकूल वर्षा भएपछि किसानहरुले यो वर्ष समयमै धान रोप्न पाएका थिए । जिल्लामा करिब ४० प्रतिशत धानखेती हुने जमिनमा मात्रै सिँचाइ सुविधा पुगेको छ । जिल्लाका केही क्षेत्रमा आकाशे पानी र खहरे खोलाको भरमा रोपाइँ गर्नुपर्ने बाध्यता छ । यो वर्ष बेलैमा वर्षा भएकाले किसानले त्यो समस्याबाट मुक्ति पाए ।
जिल्ला कृषि विकास कार्यालयका अनुसार यो वर्ष धानमा रोगकीराको प्रभाव नगन्य पाइएको छ । उन्नत बीउ, प्रविधि, मलको उपलब्धता, आवश्यकता अनुसार रोगव्याधीको उपचारलगायत संयुक्त प्रयास गरेर उत्पादकत्व बढाउने प्रयास जिल्ला कृषि विकास कार्यालयले गर्दै आएको छ । जिल्लाका कुल ५५ हजार २ सय खेती योग्य जमिन मध्ये १४ हजार ४ सय हेक्टरमा धान खेती हुन्छ ।
संस्थानले धानको मूल्य तोकेन
खाद्य संस्थानले धानको मूल्य तोक्न ढिलाई गरेको छ । किसानले धान काटेर बेच्न शुरु गरिसक्दा संस्थानले भने धानको मूल्य र कोटा निर्धारण गर्न सकेको छैन । केन्द्रबाट नै कुनै आदेश नआएकाले धानको मूल्य तोक्न नसकिएको खाद्य संस्थान, भेरी अञ्चल कार्यालय, नेपालगञ्जले जनाएको छ ।
संस्थानले बेलैमा धानको मूल्य नतोकिदा किसानले सस्तो मूल्यमा व्यापारीलाई बेच्न थालिसकेका छन् । धेरै धान हुने किसानले राखेर राम्रो मूल्य कायम भएपछि बेच्ने गरेपनि साना किसान जसलाई तुरुन्त पैसाको आवश्यक पर्छ उसले चाडै नै बेच्ने गर्दछन् । संस्थानका नेपालगञ्ज प्रमुख श्रीमणी खनालले मंसिर पहिलो सातासम्ममा धानको मूल्य कायम हुन सक्ने बताए ।
‘अहिलेसम्म केन्द्रबाट कुनै निर्देशन आएको छैन, खनालले भने, धानको मूल्य र खरिद गर्ने कोटाको निर्णय एकैपटक आउँला ।’ यसपाली धानको उत्पादन राम्रो भएको र साना किसानले धानलाई तत्काल बेच्ने भएकाले संस्थानलाई मूल्य निर्धारण गर्न किसानले दबाब दिएका छन् । ढिलो गरी धानको मूल्य निर्धारण हुँदा व्यापारी मालामाल हुन्छन् ।
गतवर्ष संस्थानले मोटो धान एक हजार नौ सय २५ र मध्यम धान दुई हजार २५ मा खरिद गरेको थियो । संस्थानले धानको मूल्य तोक्ने बित्तिकै सस्तोमा कारोबार गर्ने व्यापारीले रातारात सरकारी मूल्य भन्दा केही बढीमा खरिद थाल्ने गर्दछन् ।
बाह्रैमास चामल पठाउने कर्णाली अञ्चललगायतका जिल्लाका लागि संस्थानले धान खरिद गरेर बर्दियाको राजापुरमा रहेको आफ्नै मिलमा कुटान गर्ने गर्दछ ।
समयमै धानको मूल्य तोकेर खरिद प्रक्रिया शुरु गरेमा संस्थान र किसान दुवैलाई फाइदा हुने भएपनि सरकारले यस काममा वर्षेनी ढिलो नै गर्ने गर्दछ । कतिपयले यसलाई कमिसनको खेलका रुपमा अथ्र्याउने गर्दछन् ।
चार वर्ष अगाडि एउटा फिल्म रिलिज भयो। त्यो एउटा अर्को फिल्ममात्र थिएन, फगत एउटा संख्याका रूपमा गनिने। सो फिल्मले एउटा भिन्न नाम र परिचय बनायो। फिल्म थियो 'लुट'। एउटा खासै नाम नसुनिएको युवा निश्चल बस्नेतले निर्देशन गरेको फिल्मले नेपाली फिल्ममा एउटा कोशेढुङ्गा स्थापित गर्यो जसको चर्चा नेपाली फिल्म निर्माणको नालीबेलीमा कहिले छुट्ने छैन्। नेपाली फिल्म इतिहासको उकाली ओरालीमा फिल्मको चर्चा 'पोस्ट' र 'प्री' लुट भनेर भइरहनेछ।
सो फिल्मबाट निश्चल नेपाली फिल्मका एउटा गर्विला अनुहार भए। उनै निश्चल चार वर्षपछि तेस्रो फिल्मका रूपमा आफ्नै पहिलो फिल्मको सिक्वेल लिएर दर्शकमाझ आएका छन्। शुक्रबारबाट रिलिज भएको फिल्ममा धेरैको नजर छ, फिल्म कस्तो बन्यो भनेर?
वर्षकै सर्वाधिक प्रतिक्षित बनेको फिल्मको कथा देशमा गत वर्ष भारतले लगाएको नाकाबन्दी वरिपरि घुमेको छ। नाकाबन्दीमा पेट्रोल,डिजेल, मट्टीतेल र ग्यासको अभावले काठमाडौं सिथिल छ। विनाशकारी भूकम्पले थिल्थिलिएको देशमा नाकाबन्दीसँगै पेट्रोलियम पदार्थको कालोबजारी मौलाएको छ, त्यसमै मौलाएको छ 'हाकु काले' (सौगात मल्ल)को कालो कारोबार। भूकम्पको मौकामा जेलबाट भागेका नरे (कर्मा), गोफ्ले (दयाहाङ),पाण्डे (सुशिल राज पाण्डे), देवेन (प्रतिक राज न्यौपाने) आफूलाई फासाउने हाकुलाई बदला लिन दिनरात खोजिरहेका छन्। उनीहरूले हाकुलाई कसरी भेट्टाउँछन् र आफ्नो बदला लिन सक्छन् या सक्दैनन् यसैको सेरोफेरोमा फिल्मको कथा अगाडि बढ्छ।
'लुट-२' 'लुट' जत्तिकै राम्रो छ कि छैन्? दर्शकको दिमागमा आउने पहिलो प्रश्न यही हो। फिल्म पहिलो सिक्वेल जत्ति बलशाली छैन्। यसका लागि फिल्मको पटकथा जिम्मेवार छ। पटकथाले मुख्य रूपमा हाकु काले तथा गोफ्लेलाई बढी ठाउँ दिदाँ खुकुलो बनेको छ। दर्शक हसाउँने ध्याउन्नमा फिल्म फस्दा केही दृश्य फिल्ममा चाहिनेभन्दा बढी लामा छन्। चाहे त्यो गोफ्लेको प्रेमिकासँगका दृश्य हुन् या हाकु कालेसँग गोफ्लेको टोली भिड्दा। ती दृश्यले फिल्मको लयमा स्पिड ब्रेकरको काम गरेका छन्।
उनीहरूलाई प्राप्त ज्यादा ठाउँले सुशील, कर्मा, प्रतिकको स्क्रिन स्पेस खुम्चिएको छ। त्योसँगै तिनले फिल्मलाई लम्बाउने काम पनि गरेका छन्। फिल्मले यी कुरामा ध्यान नदिदाँ कथा अनुसार घटेको छ।
माथि उल्लेखित कुराहरूलाई सम्पादनमा कस्न सकिन्थ्यो। तर, सम्पादनमा पनि खुकुलो छोडिएको छ। सम्पादन खुकुला हुँदा फिल्मले दर्शकमाथि पार्ने प्रभाव कम हुन पुगेको छ। करिब २ घण्टा १० मिनेट लम्बाइको फिल्मलाई सम्पादनबाट केही छोटो बनाउने काम गरिएको भए फिल्म मजबुत हुने थियो।
पटकथा तथा सम्पादनमा यी कमजोरी भए पनि कलाकारहरूको अभिनय फिल्ममा सबैभन्दा अब्बल छ। 'हाकु'को रूपमा सौगातले आफ्नो लयलाई पहिलेको जस्तै गरी समाइरहेका छन्। 'गोफ्ले' बनेका दयाहाङ आफ्नो भूमिकामा एकदमै फिट छन्। 'पित्तल' बनेका विपिन कार्कीले आफूलाई प्राप्त स्क्रिनस्पेसमा बेग्लै उभ्याएका छन्। उनको कमिङ टाइमिङले दर्शकलाई सर्वाधिक प्रभावित पार्छ। विपिन आफ्ना अघिल्ला फिल्महरू जस्तै यसमा पनि भर्सटायल छन्।
नरे बनेका कर्मा र खत्री बनेका प्रतिकले पनि पाएको भूमिकालाई सहज निर्वाह गरेका छन्। यसै गरी सिर्जना सुब्बा (पुतली) र प्रविण खतिवडा (माने) को काम स्वभाविक छ। फिल्ममा नवप्रवेशी अलिशा राईले सुन्दरीको भूमिकालाई सहजै गरेकी छन्। आफ्नै उमेरको भूमिकाबाट उनले पनि दर्शकको मन जित्छिन्। यसैगरी कामेश्वर चौरसियाले राम्रो काम गरेका छन्।
निर्देशकका रूपमा निश्चल फिल्ममा सर्वोत्कृष्ट देखिएका छैनन्। उनको निर्देशन फस्ट डिभिजन भन्दा केही माथि मात्रै छ। कथासँग स्क्रिन प्लेको सन्तुलन मिलाउन उनी केही असफल देखिए। फिल्मका लेखक पनि उनी स्वयम् भएकाले फिल्म लम्बाइ-चौडाइसँग उनी जत्ति कोही साक्षात्कार हुन सक्दैन्। तर पनि उनले स्क्रिन प्लेलाई कस्न धरमराएका छन्।
फिल्ममा उनले गरेको ट्रिटमेन्ट तारिफयोग्य छ। फिल्म उनले 'ट्विस्ट'हरूको राम्रो प्रयोग गरेका छन् तर तिनको असर फिल्म लामो हुँदा कम प्रभावशाली पनि छ। दर्शकलाई बदला कसले लेला भन्ने कुरामा बाँधिराख्ने उनको प्रयत्न इमानदार छ भलै त्यो पहिलो श्रृखंलाको दाँजोमा उभिएको छैन्। फिल्ममा प्रयूक्त संवादका लागि भने निश्चल सर्वाधिक प्रशंसाका पात्र हुन्। पहिलो श्रृखंलामा रहेको संवाद लयलाई उनले यसमा पनि उत्कृष्ट ढंगले निरन्तरता दिएका छन्। संवादहरू बोलिदा दर्शकहरूले बजाउने ताली र सिठ्टीले उनको उत्कृष्टतालाई सहजै प्रमाणित गर्छ।
